Forum ARCUS - łucznictwo i rzemiosło tradycyjne

---

-------------

Łuk nożny? Mógłby ktoś podać przykład, jakąś grafikę obrazującą dany łuk i opisać jak go używano?

W paleolicie i mezolicie często zakładano obozowiska w pobliżu przesmyków między dwoma jeziorami, co dawało duże możliwości podczas okresowych migracji zwierząt. Przykłady takich obozów mamy m.in. w Wojnowie czy Bolkowie
Jeśli chodzi o cięciwy, nie są znane mi żadne znaleziska cięciw, mocne cięciwy mogli robić ze ścięgien, pokrzywy (poświadczona w Tybrind Vig) lub ze skór małych zwierząt (ciętych spiralnie, jak na filmie)
https://www.youtube.com/watch?v=2hiLGlznVlo

hallo

Tyle na szybko co mi się udało znaleźć pod hasłem footbow.
Na filmie Hero z Jetem Lee był cały "oddział" nożnych łuczników w akcji pokazany :D

Mogli z wielu rzeczy... Otzi miał z łyka lipowego.
Ale nie mogli wymyślić odpowiedniej jakości sznurka w czasie "wymyślania" łuku. Zbyt trudno jest taki sznurek zrobić, a na pewno nie da się "od podstaw" wymyślić trzech skomplikowanych i trudnych do wykonania rzeczy na raz: łuku z odpowiednim tilerem i wytrzymałością, cięciwy i strzały. Ludzie aż tak mądrzy nigdy nie byli. Każdy z tych elementów musiał powstać wcześniej, ewoluując z innych urządzeń, które tylko przypadkiem jakiś nasz genialny przodek w mezolicie połączył ze sobą.

Cięciwa też musiała być przejęta z innych narzędzi. Widzę tylko jednego kandydata - sznurek, na którym wiązano haczyki do wędkowania. Najstarsze znalezione na Timorze haczyki z muszli datuje się na 16-23 tys. lat temu. Taki haczyk nie mógł być zaczepiony na czymś słabym, grubym i nie odpornym na wilgoć. Zatem ścięgna i słabe skórki z małych zwierząt odpadają. Zostają splecione włókna roślinne solidnie natarte tłuszczem. Co też ważne - znając haczyk z roślinną "żyłką", pewnie też znano już przypon. Taki przypon długości niecałych 2 metrów, z haczykiem z jednej strony i "oczkiem" z drugiej... był już gotową cięciwą czekającą na powstanie pierwszego łuku, tylko go zaczepić o "oczko" z jednej strony i zawiązać od strony haczyka.

Teoria wuja jopsy (proszę pamiętać kto jest jej autorem!! ) zakłada logiczną i konsekwentną ewolucję łuku, strzały i cięciwy z trzech wcześniejszych urządzeń służących do... rybołówstwa:

1. Pierwszą strzałą na 100% był ewoluujący coraz lżejszy "oszczep" miotany wyrzutnią. Najlżejsze były te służące do połowu ryb, zachowane do dziś w Australii, w prowincji Queensland, wyrzucane wyrzutnią ballur. Ale nawet te najlżejsze oszczepy były zbyt ciężkie by mógł je z sensem wyrzucić słaby łuk np. z sosny, zatem teorię o pierwszym słabym łuku sosnowym logicznie odrzucam.

2. Wspomniany już wyżej "przypon" z haczykiem do wędkowania.

3. Harpun służący do połowu fok. Oszczepy i włócznie często miały "ograniczniki" nie pozwalające na zbyt głęboką penetrację, by oszczepu nie stracić gdy zwierzyna z wbitym zbyt głęboko oszczepem uciekła. Zatem taki harpun na początku był wąski, a potem ("ogranicznik") rozszerzał się. By nie zwiększyć nadmiernie masy oszczepu - rozszerzenie robiono cienkie i płaskie. Z drugiej strony tak samo, by w razie uszkodzenia końca oszczepu można było dokończyć polowanie używając drugiej strony. Harpun wykonano z mocnego drewna - czyli wiąz.

By nie dopuścić do złamania harpuna w czasie miotania się trafionej foki ostrze (z kościanymi zaczepami) umieszczano na krótkim kawałku pustego w środku pędu, który po prostu nasuwano na koniec harpuna - gdy trafiona foka walczyła, wbite ostrze zostawało, a harpun odpadał od tuszy foki.
By łatwiej się rzucało - w środku szerokiego lecz płaskiego drzewca zrobiono grubsze przewężenie.

Czy już zauważyliście, że taki harpun po zdjęciu nasady z grotem jest toczka w toczkę identyczny jak łuki z Holmegaard?

Tak sobie wyobrażam poskładanie do kupy tych 3 elementów i pierwszy strzał z łuku w historii ludzkości:
Po skończonym udanym polowaniu na foki siedzi sobie mój najedzony przodek nad brzegiem akwenu wodnego z którego powstanie w przyszłości Bałtyk, a w okolicy przyszła duńska miejscowość Holmegaard. I konserwuje swój sprzęt łowiecki. Natarł już tłuszczem harpun, teraz chce wetrzeć tłuszcz w swoje przypony z haczykami do wędkowania. Najlepiej wciera się tłuszcz w sznurek napięty, ale na czym go naprężyć gdy na brzegu plaża i nie rosną drzewa, a po polowaniu człek zmęczony i nie chce się iść do lasu szukać dłuższego kijka? Oooo, ale przecież mam długi harpun... Trochę go zgiął, założył na harpun przypon, który pięknie się naprężył.

Po skończeniu konserwacji przyjrzał się harpunowi z cięciwą, trochę naciągnął i puścił. Ale smyrgnęło!! Co za siła demoniczna!!! Może by tak coś wyrzuciło? Rozejrzał się wokół, zobaczył swój krótki i lekki "oszczep" do połowu łososi wyrzutnią. Może to? Oparł koniec "oszczepu" o przypon, naciągnął i puścił.
Ale poooooleciało! "Wrrgggre hrrdduuuwww!!!" zakrzyknął, co w wolnym przekładzie oznaczało: "Panie Boczek, w morde jeża, ale miałem pomysła!!" Zwołał całe plemię i dumny strzelił w kierunku tuszy upolowanej foki, "oszczep" ją przebił na wylot.

Logiczne? Trzyma się kupy?

Wszystkie eksponaty mam już przygotowane, jak w końcu nagram to pokażę na youtube jak ten pierwszy łuk i pierwsza strzała wg teorii jopsy powstały. Oczywiście z pokazem strzelania. Pięknie strzela.

Testy penetracji strzał z grotem krzemiennym, miotane z 40 funtowego łuku https://www.youtube.com/watch?v=LsqrlaIef2o
Strzały przechodzą przez zwierza na wylot.

---

---

Ghul - przeczytałem. Dzięki! Zgodnie z Twoją prośbą też edytowałem

Artykuł o łucznictwie eksperymentalnym: P. Dmochowski, K. Pyżewicz, Łucznictwo eksperymentalne. Rola doświadczeń w aspekcie analiz technologicznych i funkcjonalnych na przykładzie wybranej sytuacji źródłowej mezolitu, w: Skanseny archeologiczne i archeologia eksperymentalna..., Krosno 2012

Jopsa, mam inną, prostszą teorię na temat wynalezienia pierwszego łuku.
Łuk ogniowy. Nie ma żadnych śladów używania tego w paleolicie i mezolicie, ale jakoś musieli rozniecać ogień, a łuk ogniowy jest stosowany przez ludzi na całym świecie.

A nie pogiena się twojemu przodkowi paleolityczna nadmorska tundra z mezolitycznym swojskim lasem? Bo jak mnie w szkole uczyli to na tundrze raczej trudno było o wiązy zdatne na drzewca nie mówiąc już o łukach... . Zresztą byłyby chyba inne lepsze rozwiązania na drzewce niż ciężki wiąz do tachania w tę i z powrotem. Chyba, że chodzi o wykorzystanie przy ciosie masy, ale tu się nie trzyma kupy teoria o ostrych grotach.
A co do strzelania z zasiadki, zasadzki na przełazie itp. to trzeba się zamaskować na przełazie i razić zza jakiegoś krzaczora lub głazu. Można też strzelać trzymając łuk w poziomie, po podpełznięciu do jakiejś osłony i lekkim wychyleniu. Wszak sam napisałeś, że czerwonoskórzy polowali na bizony ze strasznej nędzy i dawali radę. To musieli być blisko. Chyba Catlin czy Remington wykonywali grafiki jak w słynnych wilczych skórach podpełzali do stada....http://hoocher.com/George_Catlin/Buffal ... k_1832.jpg
Nareszcie się coś rozwinęło

Też długo myślałem o łuku ogniowym, ale ostatecznie odrzuciłem go jako pierwszy łuk strzelający.
Człowiek prehistoryczny walcząc o przetrwanie nie miał czasu na zabawę. Jak coś wymyślił - miało od razu być nie tylko użyteczne, ale też lepsze od narzędzi stosowanych dotychczas. Pierwszy łuk miał tak strzelić, by jego użytkownik rozdziawił japę z podziwu i chciał porzucić miotacz oszczepów.

A łuk ogniowy do strzelania myśliwskiego się nie nadawał.
Miał bardzo słaby naciąg, był bardzo krótki, nie był tilerowany. Cięciwa była napięta tylko wtedy gdy kilkakrotnie oplatała "patyk rozpalający", po odjęciu patyka wisiała jak "flak". Nawet jakby ktoś z niego strzelił jedyną dostępną przed wynalezieniem łuku "strzałą" - czyli lekkim oszczepem do wyrzutni - to by przeleciała ze 3 metry. Czyli zniechęcenie.

No dobra, ale jednak przypuśćmy, że nasz uparty przodek się nie zniechęcił i postanowił zrobić łuk ogniowy dłuższy, mocniejszy, z napiętą bez oplecionego "patyka rozpalającego" cięciwą i z niego strzelić. Skąd by wiedział, że ma nie brać grubszego dłuższego kijka, tylko łuk wyłupać z pnia i starannie tilerować??? No przecież by nie wiedział, wziął po prostu grubszy kij, który nieuchronnie by się złamał podczas naciągania.

Tylko kompletnym dyletantom (jak bajdurzący o elbie że to była "zwykła gałąź" w programie "Na Tropie" niejaki Marek Maj) wydaje się, że wystarczy zwykła gałąź i już jest łuk do polowania lub walki. W rzeczywistości łuk neolityczny jest bardzo trudnym do zaplanowania i wykonania urządzeniem, dlatego powstał tak późno, dopiero w mezolicie. I to tylko raz w historii - bo te ludy, które odizolowały się od świata przed wynalezieniem łuku (Aborygeni, Tasmańczycy) - łuku samodzielnie nie wymyśliły.

Próbowałem też zrobić replikę "pierwszego łuku" ze zwykłego oszczepu, nie harpuna - ale nie przetrwał prób. Dwa oszczepy jesionowe (zrobione z młodych pniaczków) ścieniowałem ku końcom (taka namiastka profilowania), ale podczas pierwszej próby pełnego naciągnięcia oba pękły.

@darek:
Czy w okolicach Holmegaard ponad 11 tys. lat temu była tundra czy jej nie było i rósł las - nie wiadomo. Dopiero się kończyła epoka lodowa i lądolód skandynawski jeszcze istniał, ochładzając klimat. Przeczytaj więcej tu:
https://pl.wikipedia.org/wiki/Holocen
Ale to nie jest istotne.

A wiąz na harpun był najsensowniejszym wyborem. Na foki najczęściej poluje się przy przeręblach, czyli istniało ryzyko, że trafiona foka połamie harpun o lód. Najtrwalsze (elastyczne i odporne na złamanie) lokalne drewno to wiąz, jesion i cis. Przy czym to odmiana wiązu zwana dziś górskim (brzost) z tych trzech najlepiej znosi najchłodniejszy klimat, czyli można brzost było sprowadzić najłatwiej z najbliższego lasu z południa w czasie migracji corocznych.

A co do polowania na bizony przez Indian:
Choć ich łuki z żółtnicy pomarańczowej to była nyndza, to jednak były o niebo lepsze od sosnowej niby repliki z pierwszego wpisu w tym wątku. To już się do niczego nie nadawało.

"Człowiek prehistoryczny walcząc o przetrwanie nie miał czasu na zabawę. "

Miał, i to więcej od nas. Upolowanie mamuta, czy później, jesienna rzeź migrujących stad reniferów czy jeleni, dawały mu utrzymanie na długie miesiące, w czasie których mógł się zajmować czym chciał.
Tacy Indianie północnoamerykańscy - natłukli bizonów i zimę spędzali nie przemęczając się zbytnio.

Jacek: No i jakie to wybitne wynalazki zrobili Indianie północnoamerykańscy w czasie długich bezczynnych zimowych wieczorów - i czemu żadnych?

"Czy w okolicach Holmegaard ponad 11 tys. lat temu była tundra czy jej nie było"

W okresie preborealnym (8350-7300 pne.) na terenie północnej Europy powszechnie panowały lasy iglaste z domieszką brzozy i wiązu, później coraz bardziej upowszechniają się drzewa liściaste, a temperatura była taka sama lub trochę niższa niż obecnie. Lodowiec zajmował Skandynawię i północny Bałtyk i, zwłaszcza w cieplejszych oscylacjach, cofał się nawet kilkaset metrów rocznie - było do bardzo gwałtowne ocieplenie.
W okresie borealnym (7300-6000 pne) lodowiec utrzymywał się tylko w wysokich partiach gór, a klimat był cieplejszy niż teraz. Lasy stały się bardziej liściaste, zamieszkałe przez tura, żubra, jelenia, niedźwiedzia i wszelkie inne stwory strefy umiarkowanej.

Nic nie pisałem o wynalazkach Indian północnoamerykańskich

Ta "zwykła gałąź" może jest jednak prawdopodobna. Zapominamy, że nasi protoplaści dysponowali całkiem fajnym materiałem na drzewca oszczepów i nie tylko.
https://pl.wikipedia.org/wiki/Ja%C5%82owiec_pospolity
Tak mnie jakoś zaszczepiłeś tym holocenem, że se poczytałem nawet Wikipedię. Że aż dziwne....
Za małolata robiłem jałowcowe łuki. Ciężkie to było i prymitywne, nieraz nawet kory nie zdzierałem, ale działało. Dzisiaj posiadam oszczep z drzewcem z jałowca, fajnie pachnie i fajnie się nim rzuca.
Może to jakiś ślad.
Co do łuku ogniowego. Artur Bokła czyli Mr Wilson w luźnej rozmowie stwierdził, że pierdzielenie się z łukiem ogniowym to strata czasu. Lepiej z ręki. Szybciej i wygodniej. A nie wierzę, że nasi przodkowie byli mniej leniwi jak my gdy ich sytuacja nie zmuszała do wysiłku. A tak gwoli doświadczeń. Korzystając z jego "zapałek" bawiłem się i łuczkiem ogniowym i świdrem ręcznym. Świder wygodniejszy i szybszy....
http://bushcraftwilson.blogspot.com/sea ... date=false